ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΦΩΚΙΑ - MONACHUS MONACHUS
Ηξερες ότι ο πληθυσμός της μεσογειακής φώκιας στην Κύπρο, σύμφωνα με τις τελευταίες καταμετρήσεις του 2023, εκτιμάται μόλις γύρω στα 20;
Η Μεσογειακή Φώκια ή φώκια Monachus Monachus όπως είναι ευρέως γνωστή, είναι σήμερα το πιο απειλούμενο θαλάσσιο θηλαστικό στην Ευρώπη. Σε ολόκληρο τον πλανήτη, υπάρχουν 33 ήδη φώκιας, Η δική μας, η μεσογειακή φώκια, είναι το πιο σπάνιο από αυτά τα είδη. Γι΄αυτό και η σημαντικότητα της προστασίας των θαλάσσιων αυτών φίλων μας, είναι κάτι περισσότερο από κρίσιμη για τη διατήρηση του είδους.
Ποιά είναι: Είναι θηλαστικό, ανήκει στην οικογένεια των φωκιδών και είναι ένα απο τα 2 εναπομείναντα είδη Monachus. Είναι άγνωστο το γιατί ονομάστηκε έτσι. Η επικρατέστερη εκδοχή όμως είναι ότι ονομάστηκε έτσι από τις δίπλες στο λαιμό της, που παραπέμπουν στην κουκούλα και το ράσο του μοναχού και όχι λόγω της μοναχικής φύσης της.
Που ζει: Ζει σε βραχώδης περιοχές. Δεν της αρέσει η φασαρία, ούτε και η ενόχληση από εξωτερικούς παράγοντες, γι΄αυτό προτιμά να απομονώνεται σε σημεία, όπως θαλάσσια σπήλαια, που δεν είναι εύκολα προσβάσιμα. Στο σημείο αυτό θα καταφύγει για να ξεκουραστεί αλλά και για να γεννήσει τα μικρά φωκάκια της.
Τι τρώει: Τρώει ψάρια και μαλάκια. Προτιμά, χωρίς όμως να αποκλείει άλλα είδη, τα μπαρμπούνια, συναγρίδες, γόπες, κέφαλους, καλαμάρια, σουπιές κλπ. Το αγαπημένο της θήραμα όμως, φαίνεται να είναι τα χταπόδια.
Μέγεθος: Τα αρσενικά είναι λίγο πιο μεγάλα από τα θηλυκά. Το μέγεθος της Μεσογειακής Φώκιας (Monachus Monachus) μπορεί να φτάσει μέχρι και 2.5 μέτρα μήκος και το βάρος της τα 300 κιλά.
Χρώμα: Το χρώμα της είναι ένας τρόπος να ξεχωρίσεις το φύλο της. Αν είναι αρσενική, το τρίχωμα της είναι σκούρο γκρι ή μαύρο, με μια άσπρη κηλίδα στην κοιλιά. Αν είναι θηλυκή, το χρώμα της θα έχει χρωματισμούς καφέ-μπεζ και γκρι-ασημί με πιο ανοιχτόχρωμη κοιλιά.
Ηλικία: Η Μεσογειακή Φώκια (Monachus Monachus) μπορεί να ζήσει μέχρι 40-45 χρόνια, αν και μέσος όρος είναι γύρω στα 20.
Θαλάσσιες επιδόσεις: Μπορεί να κολυμπήσει μεγάλες αποστάσεις πάρα πολύ γρήγορα. Μπορεί να καταδυθεί σε μεγάλα βάθη, μέχρι και 200 μέτρα, με μέγιστο χρόνο κατάδυσης τα 15-20 λεπτά.
Αν την δεις: Αν τύχει να συναντηθείς μαζί της, μην την ενοχλήσεις. Μην κάνεις οποιαδήποτε κίνηση που μπορεί να την κάνει να νιώσει απειλή. Μην πλησιάσεις πολύ, μην προσπαθήσεις να την ταΐσεις και μην κάνεις απότομες κινήσεις. Δεν θέλει παρέα και αυτό μπορεί να το εκδηλώσει έντονα αν παραβιάσεις τον χώρο της ή ακόμα και την απόσταση ασφαλείας μεταξύ σας. Και να θυμάσαι ότι αν την συναντησεις στη θάλασσα, το νερό είναι το σπίτι της. Είναι πολύ πιο γρήγορη και πιθανότατα μεγαλύτερη από εσένα και αν αναγκαστεί να προστατέψει τον εαυτό της ή το μικρό της, θα το κάνει.
Ποιες είναι οι μεγαλύτερες απειλές για την εξαφάνιση της: Ο κύριος λόγος που αυτή τη στιγμή η Μεσογειακή Φώκια είναι είδος προς εξαφάνιση είναι ο άνθρωπος και το κυνήγι της Μεσογειακής Φώκια για διάφορους λόγους. Σήμερα, οι μεγαλύτεροι κίνδυνοι δεν είναι το κυνήγι, όμως και πάλι οι λόγοι έχουν να κάνουν με τον ανθρώπινο παράγοντα, με τους κυριότερους να είναι η καταστροφή ή ο επηρεασμός της φωλιάς της, η μη δυνατότητα εξεύρεσης τροφής και η μόλυνση των θαλασσών μας.
Όπως προαναφέραμε, η Μεσογειακή Φώκια (Monachus Monachus) θέλει ησυχία. Δεν θέλει παρεμβολές και μένει μακριά από μέρη προσβάσιμα στον άνθρωπο. Η επέκταση των τουριστικών υποδομών, η περιέργεια του ανθρώπου και η καταστροφή του χώρου που θεωρεί σπίτι της, θα την αναγκάσουν να φύγει και να ψάξει άλλο χώρο, με μεγάλη πιθανότητα να μην καταφέρει να επιβιώσει.
Η υπεραλίευση, είναι ακόμα ένας λόγος που η Μεσογειακή Φώκια κινδυνεύει. Και αυτό γιατί δεν μπορεί να βρει τροφή για να επιβιώσει ή να θρέψει τα μικρά της.
Ακόμα, Μεσογειακή Φώκια ζει μόνο σε καθαρά νερά. Η παρουσία της φώκιας στα νερά μας, είναι μια ένδειξη της ποιότητας της θάλασσας μας. Με την μόλυνση της θάλασσας, η Μεσογειακή Φώκια δεν θα επιβιώσει.
Τι μέτρα λαμβάνονται για την προστασία της: Το Τμήμα Αλιείας και Θαλάσσιων Ερευνών, έχει υλοποιήσει πρόγραμμα παρακολούθησης της Μεσογειακής Φώκιας έτσι ώστε να μπορεί να καταμετρά τον αριθμό τους αλλά και τους χώρους που επιλέγουν για να ξεκουραστούν ή να γεννήσουν τα μικρά τους. Σε κάποιους από αυτούς τους χώρους, τοποθετούνται ειδικές κάμερες για συνεχή παρακολούθηση και μελέτη, ενώ παράλληλα το Τμήμα Αλιείας και Θαλάσσιων Ερευνών παρακινεί το κοινό να ενημερώνει το Τμήμα εάν δει κάπου κάποια φώκια. Το Τμήμα διατηρεί βάση δεδομένων και καταγράφει κάθε θέαση φώκιας που αναφέρεται. Η Μεσογειακή Φώκια προστατεύεται από το 1971 από τον περί Αλιείας Νόμο (ΚΕΦ. 135) και Κανονισμούς 1990 (Reg. No. 273/90). Επιπρόσθετα, η φώκια Monachus Monachus περιλαμβάνεται στο Παράρτημα II του Πρωτόκολλου της Σύμβασης της Βαρκελώνης το οποίο αφορά Ειδικά Προστατευόμενες Περιοχές και τη Βιολογική Ποικιλομορφία της Μεσογείου, το οποίο η Κύπρος επικύρωσε με τον Νόμο No. 20(III)/2001.
Η μεσογειακή φώκια θεωρείται είδος προτεραιότητας (Παράρτημα II) στην Ευρωπαϊκή Οδηγία των Οικοτόπων (92/43/ΕΟΚ), και για τη διατήρησή της απαιτείται ο χαρακτηρισμός Ειδικών Ζωνών Διατήρησης. Η εν λόγω Οδηγία έχει μεταφερθεί στην εθνική νομοθεσία το 2003 με τον Νόμο για την Προστασία και Διαχείριση της Φύσης και της Άγριας Ζωής No. 153(I)/2003. Σημειώνεται ότι στο πλαίσιο της εν λόγω νομοθεσίας έχει συσταθεί το Δίκτυο Natura 2000 στην Κύπρο. Πέρα από την πιο πάνω εθνική, περιφερειακή και κοινοτική νομοθεσία, υπάρχει και μια σειρά από άλλες διατάξεις της νομοθεσίας για την αλιεία που σχετίζονται έμμεσα με την προστασία της μεσογειακής φώκιας όπως η απαγόρευση χρήσης εκρηκτικών, τα μέτρα διαχείρισης των αλιευτικών πόρων, ιδιαίτερα οι περιορισμοί στην αλιευτική προσπάθεια, οι εποχιακοί περιορισμοί στα δίχτυα με ρύθμιση σε βάθος νερού μεγαλύτερο των 5 μέτρων, κλειστές περίοδοι για την αλιεία με τράτες κ.λπ.
Αν την δεις, είναι σημαντικό να ενημερώσεις το Τμήμα Αλιείας και Θαλάσσιων Ερευνών, για την καταγραφή και την προστασία της.
Πηγές:
Έντυπο του Τμήματος Αλιείας και Θαλάσσιων Ερευνων “Η μεσογειακή φώκια στην Κύπρο”
Wikipedia
Φωτογραφίες: Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος.